Η εισήγηση του προέδρου της ΠΕΔ Θεσσαλίας και Δημάρχου Μουζακίου κ. Γεωργίου Κωτσού
Ο Δήμαρχος Μουζακίου και πρόεδρος της ΠΕΔ Θεσσαλίας κ. Γιώργος Κωτσός στη διημερίδα για την ανάπτυξη των ορεινών όγκων που διοργανώθηκε στο Περτούλι έκανε την παρακάτω εισήγηση:
Όσοι ενασχολούμαστε με την τοπική αυτοδιοίκηση και με τα κοινά γενικότερα είμαστε σε θέση να επιβεβαιώσουμε ότι τα τελευταία χρόνια έχει αναπτυχθεί στη χώρα μας πλούσιος προβληματισμός και διάλογος, διοργανώθηκαν αμέτρητες ημερίδες και συνέδρια για τις πολιτικές ανάπτυξης του ορεινού μας όγκου. Τυχαία? Αναρωτιέται κανείς. Σε καμία περίπτωση είναι η απάντηση. Η ανάπτυξη του ορεινού όγκου κατέχει προνομιακή θέση στην ατζέντα κάθε τοπικού και περιφερειακού σχεδιασμού. Οι λόγοι ευνόητοι και προφανείς. Η ζωή στα μεγάλα αστικά κέντρα είναι ασφυκτική, το περιβάλλον πανταχόθεν απειλείται, η οικονομική εξαθλίωση και η ανεργία μεγάλου μέρους του πληθυσμού στα αστικά κέντρα συνεχώς διογκώνεται. Και όλα αυτά σε συνάρτηση με το φυσικό περιβάλλον των ορεινών περιοχών και με όλες τις αξιοποιήσιμες λειτουργίες που αυτό προσφέρει, αναπτυξιακές, αγροτουριστικές, πολιτισμικές, οδήγησαν αρμόδιους φορείς, επιστημονικό προσωπικό και τοπικές κοινωνίες στην μελέτη και ανάπτυξη του ορεινού όγκου. Και πράγματι έγιναν σημαντικά βήματα στην κατεύθυνση αυτή, αλλά υπήρξαν και διακηρύξεις που έμειναν στα χαρτιά, στερώντας πολλές ορεινές περιοχές από την ανάδειξη των ακαταμάχητων πλεονεκτημάτων τους. Και εδώ οι λόγοι προφανείς. Οικονομικοί, πολιτικοί, κοινωνικοί.
Για να είναι δυνατή η βιώσιμη ανάπτυξη του ορεινού όγκου και να μπορέσουν να αξιοποιηθούν οι διαθέσιμοι πόροι του, θα πρέπει αφενός να αναδειχθούν τα πλεονεκτήματά του σε σχέση με τις πεδινές και παράκτιες περιοχές, που είναι το φυσικό κάλλος, απέραντες δασικές εκτάσεις, προστατευόμενες από την εθνική νομοθεσία περιοχές (NATURA), αξιοθέατα (μοναστήρια, λαογραφικά μουσεία, νερόμυλοι, γεφύρια), δράσεις γύρω από τη λαογραφία και παράδοση, πανηγύρια, τοπικά προϊόντα.
Και αφετέρου να αντιμετωπιστούν χρόνια προβλήματα, που έχουν να κάνουν με βασικές υποδομές, οδικό δίκτυο, συγκοινωνίες, ελάχιστος ενεργός πληθυσμός, κλιματικές συνθήκες.
Η ανάπτυξη των ορεινών όγκων είναι ένας από τους βασικούς πυλώνες οικονομικής ανάπτυξης σε τοπικό επίπεδο αλλά και σε επίπεδο χώρας. Πρέπει οπωσδήποτε, έστω και τώρα , όλοι μαζί να δημιουργήσουμε τις κατάλληλες αναπτυξιακές προοπτικές και να προκρίνουμε εκείνες τις πολιτικές που θα αναδείξουν συγκεκριμένες περιοχές με στόχο την τοπική οικονομική ανάπτυξη που θα συμβάλλει στην εθνική οικονομική ανάπτυξη.
Ανάπτυξη Ορεινών όγκων σημαίνει Τουριστική ανάπτυξη, εναλλακτικές μορφές τουρισμού, όπως είναι ο αγροτουρισμός, οικοτουρισμός, αθλητικός τουρισμός, περιπατητικός, συνεδριακός, φυσιολατρικός, σημαίνει γεωργική και κτηνοτροφική παραγωγή, πολιτισμός – βυζαντινά κυρίως μνημεία – μεταποίηση, Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας. Η διάχυση των πληροφοριών , η ενημέρωση των αποτελεσμάτων από τις δράσεις που έχουν προηγηθεί , οι προοπτικές που δημιουργούνται βραχυπρόθεσμα ή μακροπρόθεσμα, πρέπει να κοινοποιούνται στις μικρές τοπικές κοινωνίες ώστε όλοι οι κάτοικοι αυτών των περιοχών να αποκτήσουν κίνητρο , συμβάλλοντας στον κοινό στόχο ή και το προσωπικό τους όφελος.
Διαχρονικά οι Δήμοι και γενικότερα οι φορείς της ΤΑ έχουν κάνει αξιόλογες ενέργειες για την ανάπτυξη των ορεινών όγκων: Υλοποιώντας προγράμματα για την ανάδειξη ορεινών μειονεκτικών περιοχών, έχοντας συμμετάσχει σε διακρατικά δίκτυα με περιεχόμενο τις πολιτιστικές δραστηριότητες , καταγράφοντας τοπικές εορτές, παραδοσιακά επαγγέλματα, προβάλλοντας την ποιότητα των αγροτικών τους προϊόντων, και γενικότερα αξιοποιώντας κάθε πρόγραμμα και δράση της δικαιοδοσίας τους.
Η τοπική αυτοδιοίκηση α’ βαθμού μπορεί και πρέπει να νιώθει περήφανη που συνέβαλε καθοριστικά στην αξιοποίηση του ορεινού όγκου, όπου αυτό έγινε, στο μέτρο πάντα των δυνατοτήτων της. Δυστυχώς όμως έχουμε πολύ δρόμο ακόμη μπροστά μας και δεν πρέπει να χάνουμε καμία ευκαιρία ανάπτυξης, κανένα πρόγραμμα, καμία χρηματοδότηση.
Εκτιμώ όμως ότι στην προσπάθεια αυτή κρίνεται επιτακτική η συμβολή της εκάστοτε κεντρικής εξουσίας, η οποία οφείλει, μέσω των αρμόδιων υπουργείων της, να συνδράμει στην επίλυση του προβλήματος μέσα από ένα συγκεκριμένο προγραμματισμό και καταβάλλοντας τους αντίστοιχους οικονομικούς πόρους. Τότε και εμείς θα είμαστε πιο χρήσιμοι και αποτελεσματικοί.
Εστιάζοντας στο Νομό Τρικάλων έχω να πω ότι πρόκειται για μια περιοχή απείρου φυσικού κάλλους με τεράστια συγκριτικά πλεονεκτήματα αλλά και πολλά προβλήματα προς λύση.
Υπάρχουν σημαντικές περιοχές που έχουν ενταχθεί στο δίκτυο Natura 2000 , όπως η περιοχή Ασπροποτάμου ( Αχελώος) , το Κερκέτιο Όρος ( Κόζιακας) , τα Αντιχάσια Όρη – Μετέωρα, ο Πηνειός ποταμός και οι κορυφές του όρους Κόζιακα. Οι περιοχές που επίσης έχουν χαρακτηρισθεί ως προστατευόμενες από την εθνική νομοθεσία σύμφωνα με τα στοιχεία του Υπουργείου Περιβάλλοντος είναι τα όρη Αθαμανών, ο Εθνικός Δρυμός Πίνδου και Δάσος Λόφων Κάστρου Αί-Λια Τρικάλων.
Σημαντικός παράγοντας ανάπτυξης για την περιοχή είναι το υδατικό απόθεμα το οποίο είναι ιδιαίτερα αξιόλογο, με τον Αχελώο να διαρρέει την δυτική πλευρά του νομού και τον Πηνειό την νοτιοανατολική.
Το πολιτιστικό περιβάλλον και τα αξιοθέατα σε όλη την έκταση του ορεινού όγκου , είναι υψηλού επιπέδου όπου υπάρχουν πολλά πέτρινα γεφύρια , παραδοσιακά αρχοντικά , λαογραφικά μουσεία, βυζαντινές μονές και εκκλησίες με επίκεντρο τους επιβλητικούς βράχους και τις μονές των Μετεώρων , πολλούς νερόμυλους και σπήλαια.
Σημαντικό πρόβλημα για την περιοχή, είναι η συνεχής μείωση του πληθυσμού και ειδικότερα του ενεργού πληθυσμού. Η οικονομική κρίση που πλήττει συνολικά τη χώρα επηρεάζει ακόμη περισσότερο τις είδη προβληματικές ορεινές περιοχές και παρατηρούνται τάσεις συνεχούς αύξησης της ανεργίας. Στο μεταξύ η πρωτοφανής κρίση που μαστίζει τη χώρα μας έχει δημιουργήσει ένα ασφυκτικό περιβάλλον επιβίωσης στα αστικά κέντρα και πάρα πολλοί αναζητούν διέξοδο στην επιστροφή στα πάτρια εδάφη. Εδώ είναι που καλείται η τοπική αυτοδιοίκηση να δημιουργήσει το κατάλληλο περιβάλλον και να διασφαλίσει ελάχιστο επίπεδο ποιότητας ζωής στα χωριά μας, που θα ικανοποιεί τις ανάγκες εκείνων πού ζουν σε αστικό περιβάλλον και επιθυμούν να επιστρέψουν στην ύπαιθρο. Άρα λοιπόν είναι άκρως απαραίτητη η ανάπτυξη κοινωνικών και εκπαιδευτικών δομών που θα καλύπτουν τις ανάγκες τόσο των μεγαλύτερων όσο και των νεώτερων που επιθυμούν να επιστρέψουν πίσω (παιδικοί σταθμοί, ΚΑΠΗ, ΚΔΑΠ, δημοτικά ωδεία, γραφεία ενημέρωσης, δομές υποστήριξης κλπ)
Οι παρεμβάσεις που πρέπει να γίνουν , κατά την άποψή μου, αφορούν κυρίως σε συγκεκριμένες και στοχευμένες ενέργειες για την πλήρη και ουσιαστική ¨εκμετάλλευση¨ των συγκριτικών πλεονεκτημάτων , όπως η αξιοποίηση των φυσικών και πολιτιστικών πόρων. Η Ορεινή περιοχή του Νομού Τρικάλων διαθέτει πολλά συγκριτικά πλεονεκτήματα στον πρωτογενή τομέα και παράλληλα είναι πόλος έλξης πολλών επισκεπτών. Πρέπει λοιπόν να δοθεί επιπλέον έμφαση στη ανάπτυξη ενναλακτικών μορφών Τουρισμού , της μεταποίησης καθώς και στην ανάπτυξη ΑΠΕ μικρής κλίμακας. Πρέπει επίσης να δοθεί έμφαση στην ανάπτυξη του αγροτικού τομέα και ειδικότερα στην ανάπτυξη του πρωτογενή τομέα παραγωγής. Παρεμβάσεις κλίμακας πρέπει να γίνουν στον τομέα της ενέργειας και στην ανάπτυξη της δασοκομίας και της κτηνοτροφίας.
Μέτρα και μέσα για την επίτευξη των παραπάνω στόχων θα μπορούσαν να είναι : Ανάπτυξη του Οικοτουρισμού, Περιηγητικού Τουρισμού, Αγροτουρισμού, Οικολογικού και Πολιτιστικού Τουρισμού. Ανάπτυξη μικρής κλίμακας γεωργικών δραστηριοτήτων όπως καλλιέργεια και παραγωγή βιολογικών προϊόντων που ευδοκιμούν στις συγκεκριμένες κλιματολογικές συνθήκες. Έμφαση στην ποιότητα των παραγόμενων κτηνοτροφικών προϊόντων και εφαρμογή συγχρόνων μεθόδων για τη διάθεσή τους . Είναι σημαντικό το γεγονός ότι στην περιοχή έχουν δημιουργηθεί μικρές μεταποιητικές μονάδες που παράγουν τυποποιημένα προϊόντα όπως τα τυροκομικά και συμβάλλουν σημαντικά στην οικονομία της ευρύτερης περιοχής.
Συμπερασματικά θα μπορούσα να πω ότι η πλειοψηφία των ορεινών όγκων και πιο συγκεκριμένα η δική μας περιοχή διαθέτει ως ¨δυνατό σημείο¨ , τα συγκριτικά της πλεονεκτήματα. Αδύνατο σημείο είναι η αναποτελεσματικότητα εκμετάλλευσης των ¨συγκριτικών πλεονεκτημάτων¨ είτε λόγο έλλειψης πόρων είτε λόγω έλλειψής του ανθρώπινου δυναμικού.
Ευκαιρίες για τη βελτίωση αυτής της σχέσης υπάρχουν πολλές. Η τοπική αυτοδιοίκηση μπορεί και πρέπει να εντείνει τις προσπάθειές της. Μπορεί να ευαισθητοποιήσει ακόμη περισσότερο τις τοπικές κοινωνίες , μπορεί να συνεργασθεί με την κεντρική εξουσία , μπορεί ίσως να υιοθετήσει νέες μεθόδους και να στοχεύσει σε λύσεις μικρής κλίμακας σεβόμενη το περιβάλλον και τις ιδιαιτερότητες των ορεινών όγκων.
Επί πρόσθετα θεωρώ αναγκαία την εκπόνηση ενός Εθνικού Στρατηγικού Σχεδίου για την ανάπτυξη των ορεινών όγκων, που θα περιλαμβάνει συγκεκριμένο πακέτο κινήτρων για την ανάπτυξη της επιχειρηματικότητας και τους αναγκαίους πόρους για την επίλυση των μεγάλων προβλημάτων στις βασικές υποδομές. Προς αυτή την κατεύθυνση κινήθηκαν μέχρι τώρα με σημαντική επιτυχία τόσο το πρόγραμμα LEADER τα ΟΠΑΑΧ και κυρίως το πρόγραμμα ΠΙΝΔΟΣ.
Από τα παραπάνω καθίσταται σαφές ότι οι πολιτικές ανάπτυξης του ορεινού μας όγκου, ιδιαίτερα στη σύγχρονη εποχή μας, πρέπει να στοχεύουν στην ποιότητα ζωής και στην αναγέννηση της υπαίθρου, στην επιστροφή ενεργού πληθυσμού στα χωριά μας, στην ανάπτυξη της οικονομίας σ’ αυτά. Χρέος ημών των πολιτικών είναι να προτάξουμε στον σχεδιασμό μας τον άνθρωπο και την οικονομία της περιοχής και να κινητοποιήσουμε τις τοπικές κοινωνίες και τους παντοίου είδους φορείς να συμμετέχουν ενεργά και δημιουργικά στην προσπάθεια αυτή. Γιατί αν οι προτάσεις και οι σχεδιασμοί μας δεν αγκαλιαστούν και δεν γίνουν αποδεκτές από την τοπική κοινωνία, δεν θα έχουμε πετύχει τίποτα. Με συγκεκριμένο όραμα λοιπόν, ορθό προσανατολισμό και με άξονα τον ίδιο τον άνθρωπο και τις ανάγκες του, πιστεύω να σημειώσουμε βήματα προόδου και ανάπτυξης.
